MEZOPOTAMYA MEDENİYETİ:
Mezopotamya: Güneydoğu Anadolu'dan
başlayarak, Basra Körfezine kadar uzanan, Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki
bölgeye Mezopotamya denir.
Mezopotamya Verimli topraklara sahip olması, iklim şartlarının uygun olması gibi nedenlerden dolayı sık sık istila ve göçlere sahne olmuş, insanlar arasındaki kültür etkileşimi fazla olduğundan medeniyet bu bölgede gelişmiştir.
BAŞLICA MEZOPOTAMYA KAVİMLERİ:
Mezopotamya Verimli topraklara sahip olması, iklim şartlarının uygun olması gibi nedenlerden dolayı sık sık istila ve göçlere sahne olmuş, insanlar arasındaki kültür etkileşimi fazla olduğundan medeniyet bu bölgede gelişmiştir.
BAŞLICA MEZOPOTAMYA KAVİMLERİ:
1- Sümerler 2- Akkadlar 3- Elamlılar 4- Babilliler 5-Asurlular
|
1)- SÜMERLER:
-MÖ 4000 yıllarında doğudan (Ön Asya'dan) Aşağı Mezopotamya'ya gelerek yerleşmişlerdir. -Sümer (Sinear), Kengi gibi adlarla anılan bu topraklara yerleşen Sümerler şehir devletleri kurmuşlardır. -En önemli şehir devletleri: Ur,Uruk, Lagaş, Eridu, Kiş, Nippur gibi yerleşim merkezleridir. -Bataklıklar kurutularak oluşturulan şehirler, şehir ilahı adına yapılan tapınakların (ziggurat) etrafında evlerin kümelenmesiyle oluşurdu. -Şehirlerin başında Ensi veya Patesi adı verilen rahip-krallar bulunurdu. -Sümer kralları daha sonra Lugal unvanını kullandılar (Ensi unvanını ise Lugal'a bağlı küçük krallar taşımaya başladı). -Bu şehir site devletleri sürekli birbirleriyle savaş halindedir. -Sümer ülkesine tek başına hakim olan krala ise Lugal Kalama denirdi. |
|
|
ORDU:
-Eli silah tutan her erkek askerdi ve savaşlara katılmak zorundaydı.
-Ordu yaya ve arabalılardan oluşurdu.
-Erlereà Erin, komutanlaraà Ukus denirdi.
-Mezopotamya'da Babillere kadar düzenli orduya rastlanmaz.
-Eli silah tutan her erkek askerdi ve savaşlara katılmak zorundaydı.
-Ordu yaya ve arabalılardan oluşurdu.
-Erlereà Erin, komutanlaraà Ukus denirdi.
-Mezopotamya'da Babillere kadar düzenli orduya rastlanmaz.
DİL
-Bilinen ilk yazıyı Sümerler kullanmışlardır.
-Sümerlerin dili Asya kökenlidir ve Türkçe'ye benzer.
Sümerler çivi yazısını icat ederek kullanmışlardır.
-Sümerlerde tapınaklar birer okuldu ve rahipler öğrencilere ders verirdi.
-Gılgamış, Tufan ve Yaradılış destanı Sümerler edebiyatının en güzel örnekleridir.
HUKUK
-Dünyanın ilk yazılı kanunu MÖ 2375 yılında başa geçen Sümer Lağaş Kralı Urukagina tarafından yapılmıştır. Bu kanunlar ile özel mülkiyet ve aile hukuku düzenlenmiş, kimsesizler ve güçsüzler korunmuştur.
- Lagaş Kralı Urukagina, rahiplerin artan baskısını kırmak, ticaret,evlenme ,boşanma ve miras ile özel mülkiyet gibi konularda adaleti sağlamaya yönelik kanunlar yapmıştır.
-Sümer kanunlarında para cezası ağırlıktadır. Ölüm cezaları azdır.(kanunları) yapan diğer krallar Gudean,Urnamu Şulgel,Nema cezaları azdır.
-Sümerlerin bu kanunları Önasya ve Yunanistan'ı etkilemiş ve hukuk devletinin kurulmasına öncülük etmiştir.
DİN
-Sümerlerde dini inanış çok tanrılı bir inanıştır. Her de ayrıca kendine ait bir ilahı vardır. Ülke genelindeki en büyük ilah ise gök ilahı Anu yer ilahı Enlil ve su ilahı Enki'dir.
-Sümerler Ahiret hayatına inanmazlardı.
-Tapınaklarına Ziggurat denirdi. Aynı zamanda okul ve rasathane olarak kullanılırdı (Soğuk hava deposu).
SOSYAL HAYAT
-Sosyal hayat baba hakimiyetine dayanırdı. Erkek birden fazla kadınla evlenebilirdi.
-Halk hürler, yarı hürler (korunanlar), ve köleler olmak üzere üç sınıfa ayrılıyordu.
-Hürler bütün haklara sahip kimselerden oluşuyordu (rahipler,asiller, memurlar, askerler ve tüccarlar).
Mezopotamya'da, Anadolu'dakinin aksine kölelerin hiçbir hakkı yoktu. Köle gibi alınıp satılırlardı.
-Bilinen ilk yazıyı Sümerler kullanmışlardır.
-Sümerlerin dili Asya kökenlidir ve Türkçe'ye benzer.
Sümerler çivi yazısını icat ederek kullanmışlardır.
-Sümerlerde tapınaklar birer okuldu ve rahipler öğrencilere ders verirdi.
-Gılgamış, Tufan ve Yaradılış destanı Sümerler edebiyatının en güzel örnekleridir.
HUKUK
-Dünyanın ilk yazılı kanunu MÖ 2375 yılında başa geçen Sümer Lağaş Kralı Urukagina tarafından yapılmıştır. Bu kanunlar ile özel mülkiyet ve aile hukuku düzenlenmiş, kimsesizler ve güçsüzler korunmuştur.
- Lagaş Kralı Urukagina, rahiplerin artan baskısını kırmak, ticaret,evlenme ,boşanma ve miras ile özel mülkiyet gibi konularda adaleti sağlamaya yönelik kanunlar yapmıştır.
-Sümer kanunlarında para cezası ağırlıktadır. Ölüm cezaları azdır.(kanunları) yapan diğer krallar Gudean,Urnamu Şulgel,Nema cezaları azdır.
-Sümerlerin bu kanunları Önasya ve Yunanistan'ı etkilemiş ve hukuk devletinin kurulmasına öncülük etmiştir.
DİN
-Sümerlerde dini inanış çok tanrılı bir inanıştır. Her de ayrıca kendine ait bir ilahı vardır. Ülke genelindeki en büyük ilah ise gök ilahı Anu yer ilahı Enlil ve su ilahı Enki'dir.
-Sümerler Ahiret hayatına inanmazlardı.
-Tapınaklarına Ziggurat denirdi. Aynı zamanda okul ve rasathane olarak kullanılırdı (Soğuk hava deposu).
SOSYAL HAYAT
-Sosyal hayat baba hakimiyetine dayanırdı. Erkek birden fazla kadınla evlenebilirdi.
-Halk hürler, yarı hürler (korunanlar), ve köleler olmak üzere üç sınıfa ayrılıyordu.
-Hürler bütün haklara sahip kimselerden oluşuyordu (rahipler,asiller, memurlar, askerler ve tüccarlar).
Mezopotamya'da, Anadolu'dakinin aksine kölelerin hiçbir hakkı yoktu. Köle gibi alınıp satılırlardı.
EKONOMİ
-Ekonominin temeli tarım, hayvancılık ve ticarete dayanıyordu.
-Toprak, tanrıların malı sayılıyor ve rahiplerin gözetiminde işletiliyordu (Urukagina reformuyla özel mülkiyet başlamıştır.)
-Mezopotamya'da dokumacılık ileriydi, yün ve keten dokumacılığı renkli olarak dokunur ve ihraç edilirdi
-Tekerleği icad eden Sümerler bunu ticarette ve savaşlarda kullanmışlardır.
-İlk defa borç senetlerini de Sümerler kullanmışlardır(ticarette).
-Ticarette takas ve para birimi olarak da gümüş külçelerini kullanmışlardır.
BİLİM
-Burçları bulmuşlardır. Yılı 30 günlük 12 aya bölmüşlerdir (gece-gündüzü 12'şer saat hesaplamışlardır.)
-Ay ve güneş tutulmalarını hesaplamış, ay yılına göre takvimi kullanmışlardır.
-Çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır.
-Yüzey ve hacim ölçülerini, daireyi 360 dereceye bölmesini biliyorlardı.
-Sümerler sayıları 2. ve 3. Dereceden denklemleri biliyorlardı.
MİMARİ
-Sütün, kubbe ve kemer usulünü Sümerler bulmuşlardır.
-Sümerler süs eşyaları,kabartmalar,hayvan ve bitki resimleri yapmışlardır.
-Uruk şehrinde bulunan tapınak en ünlü mimari eserlerdir.
-Zafer Anıtı "Akbabalar Sütunu"(Lağaş sitesinin başarısı)
NOT: Hem bu özelliğinden hem de sık sık istilalara uğradığından bu yapılar günümüze kadar ulaşmamıştır
* Günümüz Uygarlığının temeli olan yazıyı (ÇİVİ YAZISI) ilk kez Sümerler bulmuştur.(MÖ. 3500)
* Tarihte İlk yazılı hukuk kuralları Sümerler tarafından oluşturulmuştur. Bu özellikleri ile Sümerlere dünyadaki ilk Hukuk devleti diyebiliriz.
NOT: Lagaş Kralı URUKAGİNE tarafından oluşturulan ilk yazılı kanunlar "fidye ve bedel" sistemine dayanıyordu.
* Sümerlerin en önemli edebiyat eserleri; Gılgamış Destanı, Yaradılış Destanı ve Tufan Hikayesi'dir.
* Sümerler Matematik ve Geometrinin temellerini atnışlardır. (Dört işlemi bulmuşlar, dairenin alanını hesaplamışlar, çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır.)
* Sümerler astronomide de gelişmişlerdir. (Burçları bulmuşlar, bir ayı 30, bir yılı 360 gün olarak hesaplamışlardır.
NOT: Dünyada ilk kez AY YILI hesabına dayanan takvimi Sümerler bulmuşlardır.
* Son araştırmalara göre örf, adet,geleneklerine ve dil yapılarına, kullandıkları aletlere bakılarak Sümerlerin Mezopotamya'ya Orta Asya'dan geldikleri Türk olabilecekleri tahmin edilmektedir.
* Akkadlar tarafından yıkılmışlardır.
-Ekonominin temeli tarım, hayvancılık ve ticarete dayanıyordu.
-Toprak, tanrıların malı sayılıyor ve rahiplerin gözetiminde işletiliyordu (Urukagina reformuyla özel mülkiyet başlamıştır.)
-Mezopotamya'da dokumacılık ileriydi, yün ve keten dokumacılığı renkli olarak dokunur ve ihraç edilirdi
-Tekerleği icad eden Sümerler bunu ticarette ve savaşlarda kullanmışlardır.
-İlk defa borç senetlerini de Sümerler kullanmışlardır(ticarette).
-Ticarette takas ve para birimi olarak da gümüş külçelerini kullanmışlardır.
BİLİM
-Burçları bulmuşlardır. Yılı 30 günlük 12 aya bölmüşlerdir (gece-gündüzü 12'şer saat hesaplamışlardır.)
-Ay ve güneş tutulmalarını hesaplamış, ay yılına göre takvimi kullanmışlardır.
-Çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır.
-Yüzey ve hacim ölçülerini, daireyi 360 dereceye bölmesini biliyorlardı.
-Sümerler sayıları 2. ve 3. Dereceden denklemleri biliyorlardı.
MİMARİ
-Sütün, kubbe ve kemer usulünü Sümerler bulmuşlardır.
-Sümerler süs eşyaları,kabartmalar,hayvan ve bitki resimleri yapmışlardır.
-Uruk şehrinde bulunan tapınak en ünlü mimari eserlerdir.
-Zafer Anıtı "Akbabalar Sütunu"(Lağaş sitesinin başarısı)
NOT: Hem bu özelliğinden hem de sık sık istilalara uğradığından bu yapılar günümüze kadar ulaşmamıştır
* Günümüz Uygarlığının temeli olan yazıyı (ÇİVİ YAZISI) ilk kez Sümerler bulmuştur.(MÖ. 3500)
* Tarihte İlk yazılı hukuk kuralları Sümerler tarafından oluşturulmuştur. Bu özellikleri ile Sümerlere dünyadaki ilk Hukuk devleti diyebiliriz.
NOT: Lagaş Kralı URUKAGİNE tarafından oluşturulan ilk yazılı kanunlar "fidye ve bedel" sistemine dayanıyordu.
* Sümerlerin en önemli edebiyat eserleri; Gılgamış Destanı, Yaradılış Destanı ve Tufan Hikayesi'dir.
* Sümerler Matematik ve Geometrinin temellerini atnışlardır. (Dört işlemi bulmuşlar, dairenin alanını hesaplamışlar, çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır.)
* Sümerler astronomide de gelişmişlerdir. (Burçları bulmuşlar, bir ayı 30, bir yılı 360 gün olarak hesaplamışlardır.
NOT: Dünyada ilk kez AY YILI hesabına dayanan takvimi Sümerler bulmuşlardır.
* Son araştırmalara göre örf, adet,geleneklerine ve dil yapılarına, kullandıkları aletlere bakılarak Sümerlerin Mezopotamya'ya Orta Asya'dan geldikleri Türk olabilecekleri tahmin edilmektedir.
* Akkadlar tarafından yıkılmışlardır.
|
|
|
2)- AKKADLAR:
* Arap Yarımadasından Mezopotamya'ya gelen Samiler tarafından Orta Mezopotamya'da Kral Sargon tarafından Agade merkez olmak üzere kurulmuştur. * İlk sürekli ve düzenli orduları kurmuşlardır. (Bu sayede kısa zamanda Mezopotamya'nın tamamına sahip olmuşlardır.) * Tarihte bilinen ilk büyük imparatorluğu kurdular. Kral Sargon zamanında Elam, Suriye, Lübnan ve Toroslar'a kadar topraklarını genişlettiler. (Dünya imparatorluğu deyiminin çıkmasına neden oldular) * Tapınaklarına da AGADE denilirdi. * En önemli mimari eserleri ZAFER ANITI'dır. * Sümerler son veren akadlar merkezi ilk devleti kurdular. * Dicle ile Fıratı birbirine bağlayan ilk kanalı açtılar. * MÖ 2150 yılında Zağanos dağlarından gelen Guttiler Akadlar'a son verdiler. * Akad'larda Krala İlahi dünya hakimi veya Akadlı Tanrı denirdi. * Dinleri çok tanrılıydı. |
3)- ELAMLILAR:
* Elam güneydoğu Mezopotamya'ya verilen addır. * Başkentleri SUS'dur.
* Bilim ve teknikte ileri olmamalarına rağmen, güzel sanatlar ve süsleme alanında gelişmişlerdir.
* Başkentleri Sus, tarım ve hayvancılıkla meşhurdur.
* Genellikle Sümerlerin himayesinde yaşamışlardır.
* Elam güneydoğu Mezopotamya'ya verilen addır. * Başkentleri SUS'dur.
* Bilim ve teknikte ileri olmamalarına rağmen, güzel sanatlar ve süsleme alanında gelişmişlerdir.
* Başkentleri Sus, tarım ve hayvancılıkla meşhurdur.
* Genellikle Sümerlerin himayesinde yaşamışlardır.
|
4)- BABİLLİLER:
* İlk "Mutlak Krallık" anlayışı Babil'de ortaya çıkmıştır. * Ünlü kralları HAMMURABİ, ilk ANAYASA olarak bilinen "Hammurabi Kanunlarını" oluşturdu. Hammurabi kanunları Sümer kanunlarına göre biraz daha serttir. Ancak toplumun bütün kesimlerinin hakları teminat altına alınmıştır. (Medeni, ceza, ticaret, miras)Bu kanunlar Sami geleneklerinden ve Urukagine kanunlarından yararlanılarak hazırlanmıştır.) * Hammurabi yaptığı kanunlarla "Tanrı Kral" yerine "Hayırsever Kral" kavramını getirdi.(Adaletin Çobanı ,Kavimler Çobanı) Hukuk devleti anlayışını ilk defa tarihe getirmişlerdir. * "Babil Kulesi" ve "Babil'in Asma bahçeleri" en önemli eserleridir. * MÖ 2 bin yılında Arabistan Mezopotamya'ya doğru yeni göçler başladı. * Göç eden bu Sami kavimleri Sümer-Akad kültürünün benimsediler. * Bu dönemde Sümer şehirlerine yeni Babil şehirleri güçlenmeye başladı * Babil Devletine Hititler son verdiler.(MÖ 1531) |
|
|
* Asurların zayıflaması üzerine Medlerle
birleşen Babiller tekrar bağımsızlıklarını kazandılar.(MÖ 625)
* Ancak bu dönemde Kaldeliler üstünlük sağladıklarından bu döneme Kaldeliler de denir.
* Persler MÖ 539 da bu devlete son verdiler.
* Hammurabi yaptığı kanunlarla "Tanrı Kral" yerine "Hayırsever Kral" kavramını getirdi.(Adaletin Çobanı ,Kavimler Çobanı) Hukuk devleti anlayışını ilk defa tarihe getirmişlerdir.
* Kral Nebukadnezar zamanında Kudüs alınarak MÖ 586 Yahudiler Babil'e getirmişlerdir.
* Ancak bu dönemde Kaldeliler üstünlük sağladıklarından bu döneme Kaldeliler de denir.
* Persler MÖ 539 da bu devlete son verdiler.
* Hammurabi yaptığı kanunlarla "Tanrı Kral" yerine "Hayırsever Kral" kavramını getirdi.(Adaletin Çobanı ,Kavimler Çobanı) Hukuk devleti anlayışını ilk defa tarihe getirmişlerdir.
* Kral Nebukadnezar zamanında Kudüs alınarak MÖ 586 Yahudiler Babil'e getirmişlerdir.
|
|
|
5)- ASURLULAR:
* Yukarı Mezopotamya'da(Güneydoğu Anadolu) kurulmuşlar, Toroslar ve Kapadokya'ya kadar yayılmışlardır. * Anadolu'da ticaret kolonileri kurdular. (KÜLTEPE'de) * Çivi yazısını Anadolu'ya öğreterek, Anadolu'da tarih devirlerini başlattılar. * Tüm çivi yazılı eserleri başkentleri NİNOVA'da toplayarak, ilk KÜTÜPHANECİLİK ve ARŞİVCİLİK faaliyetini başlattılar. Orta Mezopotamya'da Arabistan'dan gelen Samilerle Sümerler'in karışımıyla Asurlular meydana geldi. * MÖ 2000 yılında kurulan ve Asur merkezi olan bu devlet Anadoluya kadar ticari faliyetlerini geliştirerek ticaret kolonuleri kurdu. * Suriye'ye de hakim olan Asurlular, Hammurabi zamanında Babillerin egemenliği altına girdiler. * Tekrar bağımsızlığını elde eden Asurlular Arami göçleri ile sarsıldılar. * Tekrar toparlanan Asurlular ninova şehrini kurdular. * Mısır alınmış Elamlılar devletine son vermişlerdir. * Medler ve Babiller (Kaldeliler) birleşerek Asurluları yıktılar. |
DEVLET TEŞKİLATI
* Başta mutlak yetkililer donatılmış acımasız krallar bulunurdu.(Bunlar kendilerini "Dünya hakimi sayarlardı".)
* Saraydan sora ordu gelirdi. Devletin temeli orduya dayanırdı.
* Asur kanunları daha sertti.
* Asur kralı Asur Banipal Ninova kütüphanesini kurdu.
* Asurlular da dış ülkelerde ticaret kolonileri kuruluyordu.
* Mallar arabalarla ve gemilerle taşınıyordu.
* Mezopotamya'da dışarıya tahıl,hurma,yün,süs eşyaları satıyor dışardan ise kereste,fildişi,maden alınıyordu.
* Sanayi olarak madencilik,dokumacılık ve gemicilik başta geliyordu.
* Ticarette takas ve külçelerle gümüş para olarak kullanılıyordu.
* Başta mutlak yetkililer donatılmış acımasız krallar bulunurdu.(Bunlar kendilerini "Dünya hakimi sayarlardı".)
* Saraydan sora ordu gelirdi. Devletin temeli orduya dayanırdı.
* Asur kanunları daha sertti.
* Asur kralı Asur Banipal Ninova kütüphanesini kurdu.
* Asurlular da dış ülkelerde ticaret kolonileri kuruluyordu.
* Mallar arabalarla ve gemilerle taşınıyordu.
* Mezopotamya'da dışarıya tahıl,hurma,yün,süs eşyaları satıyor dışardan ise kereste,fildişi,maden alınıyordu.
* Sanayi olarak madencilik,dokumacılık ve gemicilik başta geliyordu.
* Ticarette takas ve külçelerle gümüş para olarak kullanılıyordu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder