DİLAN: PAULA GROSSO-ZAPATİSTA KADINLARI

11 Nisan 2014 Cuma

PAULA GROSSO-ZAPATİSTA KADINLARI

ZAPATİSTA KADINLARI

PAULA GROSSO*

2000 yılında, yeni bir Temmuz günü öncesinde, sabah saat dörttü. Mexico’nun güneydoğu eyaleti Chiapas’daki San Cristobal’in sakin sokaklarında dolaşırken varolan karanlık ve sessizlik beni sardı. Beni, Zapatistalar’ın 38 özerk topluluğundan birini yerleştirdiği yerin kuzeyine, çatışma bölgesinin kuzeyine götürecek olan küçük otobüse bineceğim pazara doğru gidiyordum. Destek çalışması yapan ve halkı Zapatistalar hakkında eğiten insan hakları grupları hakkında bir şeyler okumuştum ve bu destek ağının bir parçası olmanın önemli olduğunu hissettim. San Cristobal dışında çalışan Fray Bartolome de Las Casas insan hakları merkezi için çalışan bir insan hakları gözlemcisi oldum.Kendimden geçmiştim. Yaklaşık iki yıldan beri okuduğum her şeyi pek yakında yaşayacaktım. Daracık dağ yollarında, el işlerini satmak için yolculuk eden kadınlar ve çalışma alanlarına giden erkekler arasında sıkışarak geçen iki saatlik yolculuktan sonra, nihayet gideceğimiz yere vardık: Acteal’deki iki topluluk. Acteal Üssü’ndeki (Zapatista destek üssü) topluluğa ait okulun alt katında kaldık; ama her gün Acteal’in komşu topluluğu olan Acteal Las Abejas’ı (arılar) -Zapatistalar’ı davalarında destekleyen barışçı bir Katolik kolonisi- ziyaret ettik. Topluluğa girer girmez, durumun ciddiyetini anladık. Dağın bir tarafına umutsuzca sarılmış, küçücük tahta parçaları, eski billboardlar ya da plastik tabakalardan yapılmış, ince çatılı derme çatma kulübeler vardı. Tortilla yapmak için fasulye, pirinç ve buğdaydan oluşan yarım aylık erzak yeni gelmişti ve topluluğun erkekleri, bunları dağıtmak için Uluslararası Kızılhaç’a yardım ediyorlardı. Kızılhaç ve diğer uluslararası kurumların kurduğu yeni tuvaletler ve su tanklarına doğru yönelmiştik. Okul açık olmadığı için çocuklar ortalıkta geziniyordu ve yaşlı adamlar oturup bekliyorlardı. Bütün bir topluluğun, böyle bir yaşam için evlerini ve topraklarını satmalarını gerektiren ne olabilirdi? Topluluk liderlerinden biri olan Marcelino’ya, sadece iki saat kuzeyde olan evleri Chimix’i neden terk ettiklerini sorduğumda şöyle cevap verdi: “Topraklarımızda kahve hasadımızı biçerken, ateş edildiğini duyduk ve köyümüzden yayılan duman ve alevleri gördük. Paramiliterler, silahlarını ateşlerken evlerimizi yakıp yağmalıyordu. Biz, topluluk, dağlara koştuk ve bütün bir gece yürüdük. Orada, bulduğumuz her şeyi yiyerek ve geçici barınaklarda yaşayarak kaldık. İki ay sonra, dağlardan aşağı indik ve Acteal’e yerleştik."Anayoldan neredeyse her 5-10 dakikada bir asker ve silahlı adamlarla dolu bir jip, kamyon ya da tank geçiyordu. Toplulukta bulunduğum süre içinde, Chiapas’ta (paramiliterleri saymadan) 70 bin asker ya da tüm Meksika ordusunun üçte biri vardı. 53 askeri kontrol noktası ve yedi askeri üs vardı. İş bulmak veya kahve hasatlarını biçmek için Chimix’e dönerek Acteal topluluklarını terk etmeye kalkışanlar, Zapatistalar’la siyasi yakınlıkları yüzünden hemen tutuklandılar. Acteal Las Abejas’ta, ordunun varlığının çok daha sert bir yankısı vardı. Acteal Las Abejas’ta, 22 Aralık 1997’de, Noel öncesi duası için toplanan silahsız 45 kadın ve çocuk, paramiliterler tarafından katledilmişti.Topluluğun girişine yakın bir yerde, ölüleri anmak için bir alçaklık anıtı dikilmişti. Her iki topluluktan çocukların çizdiği katliam resimleri toplantı salonunun duvarlarını süslüyordu ve iki topluluğun paylaştığı direnişi hatırlatıyordu. Bu iki topluluğun yaratıcı bir biçimde kurulan hayallerle dolu olduğunu ve daha iyi bir geleceği yeniden kurduklarını anladım. Sessiz bir biçimde, sahnenin gerisinde, topluluğun merkezinde olan kadınlardı. Günlük yemek, temizlik, elbiseleri yıkama, eve ve çocuklara bakma işleriyle uğraşırken, duruma bir normallik hissi katıyorlardı. Aynı zamanda, topluluğa para getirenler de yalnızca onlardı. Kontrol noktalarında gözleri korkutulmuş ve tartaklanmış olsalar da, kırlarda kurdukları bahçelerde yetiştirdikleri meyve ve sebzeleri, dokuma kooperatiflerinde yaptıkları nakışlı işleri satıyorlardı. Hazırladıkları her yemekle, sattıkları her nakış işiyle, çocuklarıyla yerli dillerinde konuştukları her vakitle, yerli kültürleri ve Zapatista davasının kendisini destekliyor ve geliştiriyorlardı.Acteal’in iki topluluğu, kendi topluluklarını yeniden kuruyorlar ve kadınlar bu çabanın önemli bir parçası. Acteal Las Abejas, geleneksel Maya tıbbını ve günümüzün Batı tıbbını birleştiren bir yerel topluluk kliniğini kurmayı henüz tamamladı. Kadınlar, sağlık ve eğitim işlerinde kilit bir rolü güvence altına aldı.Geleneksel yerli topluluklarda, tıp ve eğitim onların alanıydı. Kamusal alanda, ünlü Zapatista kumandanı Ramona, Zapatista ordusunda kilit bir role sahip. Protestolarda ve diğer Zapatista toplantılarında kilit bir figür. Ramona gibi erkeklerle birlikte savaşan Zapatista kadınları, kadınların hakları ve meselelerinin aynı derecede öneme sahip sayılmasını sağlayarak, hareketin içine kendi özel gündemlerini soktular. Devrimci yasalarda, kadınların “mücadele içinde yer alma, topluluk işlerini yönetme, iş sahibi olma, eğitim ve Zapatista örgütlenmesi içinde liderlik pozisyonu elde etme ve askeri kadroya katılma hakkı olduğu” hükmü bulunur. Kadın haklarına ve aile içindeki rollerine dair de referanslar vardır.Zapatistalar, “hiçbir kadının dövülemeyeceğini ya da kötü muamele göremeyeceğini, kadınların kaç çocuk sahibi olacaklarına karar verme ve eşini seçme hakkı olduğunu ve evlilik anlaşması yapmaya zorlanamayacağını” ilan ettiler. Son olarak, tecavüz eden ya da tecavüz girişiminde bulunanların çok ciddi bir biçimde cezalandırılacağını yazdılar. Bu hükümler, Meksika Ulusal Anayasası’nda güvence altına alındığı için gereksiz görülebilir ama kadınların en temel haklarından bile yoksun bırakıldığı geleneksel topluluklarda, sürekli tekrar edilmeleri gerekiyor. Bu, Zapatista kadınlarının ikili rolü: yürüyüşler için yemek hazırlarken, elbiseleri onarıp dağıtırken ve Zapatista askerlerinin evlerine bakarken, hareketin bakıcıları gibiler ve aynı zamanda Zapatista ordusu içinde eşit birer partnerler.* Grosso, Saskatchewan Üniversitesi’nde, Zapatista hareketiyle ilgili Tarih yüksek lisansını yeni bitirdi. Şu anda Saskatoon’daki Yoksulluk Karşıtı Koalisyon’da çalışıyor.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

11 Nisan 2014 Cuma

PAULA GROSSO-ZAPATİSTA KADINLARI

ZAPATİSTA KADINLARI

PAULA GROSSO*

2000 yılında, yeni bir Temmuz günü öncesinde, sabah saat dörttü. Mexico’nun güneydoğu eyaleti Chiapas’daki San Cristobal’in sakin sokaklarında dolaşırken varolan karanlık ve sessizlik beni sardı. Beni, Zapatistalar’ın 38 özerk topluluğundan birini yerleştirdiği yerin kuzeyine, çatışma bölgesinin kuzeyine götürecek olan küçük otobüse bineceğim pazara doğru gidiyordum. Destek çalışması yapan ve halkı Zapatistalar hakkında eğiten insan hakları grupları hakkında bir şeyler okumuştum ve bu destek ağının bir parçası olmanın önemli olduğunu hissettim. San Cristobal dışında çalışan Fray Bartolome de Las Casas insan hakları merkezi için çalışan bir insan hakları gözlemcisi oldum.Kendimden geçmiştim. Yaklaşık iki yıldan beri okuduğum her şeyi pek yakında yaşayacaktım. Daracık dağ yollarında, el işlerini satmak için yolculuk eden kadınlar ve çalışma alanlarına giden erkekler arasında sıkışarak geçen iki saatlik yolculuktan sonra, nihayet gideceğimiz yere vardık: Acteal’deki iki topluluk. Acteal Üssü’ndeki (Zapatista destek üssü) topluluğa ait okulun alt katında kaldık; ama her gün Acteal’in komşu topluluğu olan Acteal Las Abejas’ı (arılar) -Zapatistalar’ı davalarında destekleyen barışçı bir Katolik kolonisi- ziyaret ettik. Topluluğa girer girmez, durumun ciddiyetini anladık. Dağın bir tarafına umutsuzca sarılmış, küçücük tahta parçaları, eski billboardlar ya da plastik tabakalardan yapılmış, ince çatılı derme çatma kulübeler vardı. Tortilla yapmak için fasulye, pirinç ve buğdaydan oluşan yarım aylık erzak yeni gelmişti ve topluluğun erkekleri, bunları dağıtmak için Uluslararası Kızılhaç’a yardım ediyorlardı. Kızılhaç ve diğer uluslararası kurumların kurduğu yeni tuvaletler ve su tanklarına doğru yönelmiştik. Okul açık olmadığı için çocuklar ortalıkta geziniyordu ve yaşlı adamlar oturup bekliyorlardı. Bütün bir topluluğun, böyle bir yaşam için evlerini ve topraklarını satmalarını gerektiren ne olabilirdi? Topluluk liderlerinden biri olan Marcelino’ya, sadece iki saat kuzeyde olan evleri Chimix’i neden terk ettiklerini sorduğumda şöyle cevap verdi: “Topraklarımızda kahve hasadımızı biçerken, ateş edildiğini duyduk ve köyümüzden yayılan duman ve alevleri gördük. Paramiliterler, silahlarını ateşlerken evlerimizi yakıp yağmalıyordu. Biz, topluluk, dağlara koştuk ve bütün bir gece yürüdük. Orada, bulduğumuz her şeyi yiyerek ve geçici barınaklarda yaşayarak kaldık. İki ay sonra, dağlardan aşağı indik ve Acteal’e yerleştik."Anayoldan neredeyse her 5-10 dakikada bir asker ve silahlı adamlarla dolu bir jip, kamyon ya da tank geçiyordu. Toplulukta bulunduğum süre içinde, Chiapas’ta (paramiliterleri saymadan) 70 bin asker ya da tüm Meksika ordusunun üçte biri vardı. 53 askeri kontrol noktası ve yedi askeri üs vardı. İş bulmak veya kahve hasatlarını biçmek için Chimix’e dönerek Acteal topluluklarını terk etmeye kalkışanlar, Zapatistalar’la siyasi yakınlıkları yüzünden hemen tutuklandılar. Acteal Las Abejas’ta, ordunun varlığının çok daha sert bir yankısı vardı. Acteal Las Abejas’ta, 22 Aralık 1997’de, Noel öncesi duası için toplanan silahsız 45 kadın ve çocuk, paramiliterler tarafından katledilmişti.Topluluğun girişine yakın bir yerde, ölüleri anmak için bir alçaklık anıtı dikilmişti. Her iki topluluktan çocukların çizdiği katliam resimleri toplantı salonunun duvarlarını süslüyordu ve iki topluluğun paylaştığı direnişi hatırlatıyordu. Bu iki topluluğun yaratıcı bir biçimde kurulan hayallerle dolu olduğunu ve daha iyi bir geleceği yeniden kurduklarını anladım. Sessiz bir biçimde, sahnenin gerisinde, topluluğun merkezinde olan kadınlardı. Günlük yemek, temizlik, elbiseleri yıkama, eve ve çocuklara bakma işleriyle uğraşırken, duruma bir normallik hissi katıyorlardı. Aynı zamanda, topluluğa para getirenler de yalnızca onlardı. Kontrol noktalarında gözleri korkutulmuş ve tartaklanmış olsalar da, kırlarda kurdukları bahçelerde yetiştirdikleri meyve ve sebzeleri, dokuma kooperatiflerinde yaptıkları nakışlı işleri satıyorlardı. Hazırladıkları her yemekle, sattıkları her nakış işiyle, çocuklarıyla yerli dillerinde konuştukları her vakitle, yerli kültürleri ve Zapatista davasının kendisini destekliyor ve geliştiriyorlardı.Acteal’in iki topluluğu, kendi topluluklarını yeniden kuruyorlar ve kadınlar bu çabanın önemli bir parçası. Acteal Las Abejas, geleneksel Maya tıbbını ve günümüzün Batı tıbbını birleştiren bir yerel topluluk kliniğini kurmayı henüz tamamladı. Kadınlar, sağlık ve eğitim işlerinde kilit bir rolü güvence altına aldı.Geleneksel yerli topluluklarda, tıp ve eğitim onların alanıydı. Kamusal alanda, ünlü Zapatista kumandanı Ramona, Zapatista ordusunda kilit bir role sahip. Protestolarda ve diğer Zapatista toplantılarında kilit bir figür. Ramona gibi erkeklerle birlikte savaşan Zapatista kadınları, kadınların hakları ve meselelerinin aynı derecede öneme sahip sayılmasını sağlayarak, hareketin içine kendi özel gündemlerini soktular. Devrimci yasalarda, kadınların “mücadele içinde yer alma, topluluk işlerini yönetme, iş sahibi olma, eğitim ve Zapatista örgütlenmesi içinde liderlik pozisyonu elde etme ve askeri kadroya katılma hakkı olduğu” hükmü bulunur. Kadın haklarına ve aile içindeki rollerine dair de referanslar vardır.Zapatistalar, “hiçbir kadının dövülemeyeceğini ya da kötü muamele göremeyeceğini, kadınların kaç çocuk sahibi olacaklarına karar verme ve eşini seçme hakkı olduğunu ve evlilik anlaşması yapmaya zorlanamayacağını” ilan ettiler. Son olarak, tecavüz eden ya da tecavüz girişiminde bulunanların çok ciddi bir biçimde cezalandırılacağını yazdılar. Bu hükümler, Meksika Ulusal Anayasası’nda güvence altına alındığı için gereksiz görülebilir ama kadınların en temel haklarından bile yoksun bırakıldığı geleneksel topluluklarda, sürekli tekrar edilmeleri gerekiyor. Bu, Zapatista kadınlarının ikili rolü: yürüyüşler için yemek hazırlarken, elbiseleri onarıp dağıtırken ve Zapatista askerlerinin evlerine bakarken, hareketin bakıcıları gibiler ve aynı zamanda Zapatista ordusu içinde eşit birer partnerler.* Grosso, Saskatchewan Üniversitesi’nde, Zapatista hareketiyle ilgili Tarih yüksek lisansını yeni bitirdi. Şu anda Saskatoon’daki Yoksulluk Karşıtı Koalisyon’da çalışıyor.